Fabrika duvana

U vrijeme osnivanja fabrike Banja Luka je bila grad sa oko deset hiljada stanovnika. Do sredine 50ih godina Fabrika duvana bila je najveća privredna organizacija u gradu. Osnovana je 1888. godine po nalogu Rudolfa Habsburškog. Do kraja austrougarske uprave Fabrika duvana je nekoliko puta proširena. Ona je bila povoljan prostor za ulaganje kapitala. Tako su tu radili sezonski radnici, nekvalifikovane osobe, angažovanji stručni radnici iz Monarhije, kao i djeca. Uglavnom su tu radile djevojčice od osam do petnaest godina života. Tako se radnici organizuju u sindikate i borbene organizacije, a među najistaknutijim bile su žene Banja Luke – Marija Fišer, Katarina Jakić, Josipa Lastrić itd.

Nakon Drugog svjetskog rata fabrika je nacionalizovana i predata radnicima na upravljanje. Nacionalizaciju su izvršili Smail Bahtijarević i Miron Mandrović završetkom rata 1945. godine. Prvi zaposleni bili su demobilisani borci, a fabrikom počinje upravljati radnički savjet. Tako je već krajem 1945. godine fabrička proizvodnja uvećana za 30% u poređenju sa predratnom. Sindikalna uprava fabrike organizovala je brojne kulturno-umjetničke i sportske aktivnosti. Jedno od najpoznatijih društava osnovano 1952. godine bilo je Kulturno-umjetničko i sportsko društvo ”Kasim Hadžić”.

Tokom 60ih godina fabrika prolazi proces modernizacije, pa se tako integriše sa duvanskom industrijom iz Niša. Tako do kraja 80ih posluje u sastavu Radne organizaicje u sastavu Složene organizacije udruženog rada ”Jugoduvan” iz Niša. Procjene su bile da će krajem 20 vijeka fabrika imati proizvodnju od deset tona dnevno, tj. 2500 tona cigareta godišnje. Desilo se nešto sasvim suprotno.

Početkom 90ih, kroz ratne sukobe, započeće proces privatizacije. Tako se gase radnički savjeti, a u tom procesu stradaće i Fabrika duvana. Ona 2006. godine prelazi u ruke banjalučkog privatnika Nebojše Antonića, a dio akcija preuzima bugarski holding ”Bulgartabak”. Sistematsko urušavanje tvornice, pokušaj da se cijene domaće duvanske industrije usklade sa evropskim i sl. dovelo je do toga da se Fabrika duvana zatvori. Iako su neki vidjeli taj prostor kao veoma profitabilan za izgradnju stambenih objekata, Fabrika duvana u Banjoj Luci je na privremenoj listi nacionalnih spomenika pod zaštitom države tako da nove gradnje trenutno neće biti.

 

Facebook
Twitter
LinkedIn